Σε μια πρόσφατη συνάντηση με οικογενειακή μας φίλη, αγγλίδα, ήρθε η συζήτηση γύρω από το θέμα της Απολογητικής. «Καταλαβαίνω», είπε, «αλλά γιατί πρέπει οι χριστιανοί να ζητούν συγγνώμη γι’ αυτά που πιστεύουν;» Στα αγγλικά η ελληνική λέξη «απολογία» έχει εισχωρήσει με την έννοια της «συγγνώμης» και δεν χρησιμοποιείται όπως την ξέρουμε στα ελληνικά, ως «απάντηση» ή «επεξήγηση». Της μίλησα για τους Πατέρες της Πίστης που – ως επί το πλείστον – όλοι τους ονομάζονταν «Απολογητές». Στην πρώτη του Επιστολή ο Απόστολος Πέτρος κάνει χρήση της λέξης αυτής, όταν προτρέπει τους χριστιανούς: «έστε πάντοτε έτοιμοι εις απολογίαν … προς πάντα τον ζητούντα από σας λόγον περί της ελπίδος της εν υμίν» (Α’ Πέτρου 3: 15).
Ο αμερικανός χριστιανός φιλόσοφος J. P. Moreland θεωρεί την Απολογητική ως διακονία της εκκλησίας απέναντι σε σκεπτόμενους ανθρώπους τόσο μέσα, όσο και έξω από την εκκλησία, σε ανθρώπους με σοβαρά ερωτήματα και απορίες. Οι πρώτοι χριστιανοί έκαναν εκτενώς χρήση της Απολογητικής όταν μιλούσαν στους συνανθρώπους τους για την πίστη τους, ευαγγελίζοντάς τους. Η Καινή Διαθήκη περιέχει πολλά παραδείγματα Απολογητών που με σύνεση και σοφία συνδιαλέγονταν με τους συνανθρώπους τους και στα επιχειρήματα των οποίων οι αντίπαλοι δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν και τους έπαιρναν στο τέλος με τις πέτρες, τους έδερναν, τους έκλειναν στη φυλακή ή τους χλεύαζαν.
Σε αντίθεση με το παράδειγμα των πρώτων χριστιανών, αρκετοί πιστοί σήμερα (οι περιβόητοι αντι-διανοηστές), θεωρούν ότι δεν χρειάζεται ο πολύς νους και η σκέψη. Λένε πως ο Λόγος του Θεού και το Πνεύμα του, που κατοικεί σε κάθε πιστό, αρκούν για τον (πνευματικό) αγώνα ιδεών στον οποίο καλούνται οι χριστιανοί να βγούν νικητές (Β’ Κορ. 10: 3-5). Βλέπουμε όμως πως ο Παύλος μιλάει για χριστιανική υποχρέωση: «Καθαιρούμεν λογισμούς, και παν ύψωμα επαιρόμενον εναντίον της γνώσεως του Θεού». Πώς είναι εφικτό αυτό αν παραμελούμε τη διάνοια;
Ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιησού, ανακαλύπτει κανείς ότι ο νους, με τον οποίο σαν άνθρωποι είμαστε προικισμένοι, είναι ένα δώρο το οποίο ο Θεός μας καλεί να αξιοποιήσουμε, τόσο για όφελος προσωπικό, όσο και για να δοξαστεί ο Δημιουργός που το δώρισε.
Πρώτον, παίρνοντας τη λογική στα σοβαρά, ανακαλύπτει κανείς ότι ο Χριστός υπενθυμίζει στους μαθητές Του την σοβαρότητα της διανόησης, ειδικά όσον αφορά την ύψιστη θεία εντολή: να αγαπάμε τον Θεό … με τη διάνοιά μας (Ματθ. 22: 37), έπειτα, στο κάλεσμά Του σε «μετάνοια» (Ματθ. 4: 17) που εννοεί αλλαγή νοοτροπίας. Επίσης, στο ότι διδάσκει για «φρόνιμους» δούλους, καταδικάζοντας τους «άφρονες», μη υποτιμώντας έτσι την διάνοια. Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ως όν με «νου». Και χαρακτήρισε τα έργα της δημιουργίας Του «καλά λίαν» (Γέν. 1: 31). Γι’ αυτό το λόγο, επειδή Εκείνος δεν αναιρεί κάτι που δημιούργησε με σοφία, αλλά το αξιοποιεί καλλιεργώντας το με το Πνεύμα Του, καλεί τους οπαδούς Του να Τον υπηρετήσουν και με τη διάνοιά τους! Σαφώς η αμαρτία είναι ικανή να διαστρεβλώσει το σώμα και το πνεύμα ενός ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένου και του νου. Ο διεστραμμένος από την αμαρτία άνθρωπος φουσκώνει στην διάνοιά του και αρχίζει να διακηρύττει: «Δεν υπάρχει Θεός!» Αυτό κάνουν οι σύγχρονοι αθεϊστές.
Δεύτερον, ο Ιησούς είναι «ο μεγάλος επιστήμονας της λογικής». Έτσι τον χαρακτηρίζει ο αμερικανός στοχαστής και φιλόσοφος Ντάλλας Ουίλλαρντ, γράφοντας συγκεκριμένα [1]: «Χαρακτηρίζοντας τον ‘Ιησού ως επιστήμονα της λογικής’, αναφέρομαι στη χρήση λογικών ιδεών του καθώς και στην αρτιότητα ενασχόλησής του με τις αρχές της λογικής στο έργο του ως δάσκαλος και ως δημόσιο πρόσωπο». Ο συγγραφέας Τζέιμς Σάιρ εκφράζεται παρόμοια: «Εάν ο Ιησούς είναι η ενσάρκωση του Λόγου, πώς θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε άλλο από τον πιο έξυπνο άνθρωπο που έζησε ποτέ» [2];
Σκοπός του Ιησού στη χρήση της λογικής δεν είναι να κερδίσει διανοητικές μάχες, αλλά να επιτύχει κατανόηση και διορατικότητα από τους ακροατές του. Έτσι, δεν ακολουθεί τη λογική μέθοδο που βλέπει κανείς συχνά στους διαλόγους του Πλάτωνα ή τη μέθοδο που χαρακτηρίζει πανεπιστημιακές διαλέξεις και επιστημονικά γραπτά σήμερα. Αντιθέτως, παρουσιάζει τα ζητήματα με τέτοιο τρόπο ώστε εκείνοι που θέλουν να γνωρίσουν να βρίσκουν το δρόμο τους. Μια ενδεικτική περίπτωση που σχολιάζει ο Ουίλλαρντ είναι η συνδιαλλαγή του Ιησού με τους Σαδδουκαίους στο Λουκ. 20: 27-40. Χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα, ο Ιησούς αποδεικνύει την ματαιότητα του επιχειρήματός τους.
[1] Dallas Willard, «Jesus the Logician», στο Christian Scholar’s Review, 1999, τομ. XXVIII, αρ. 4, σ. 605-614.
[2] James W. Sire, Habits of the Mind. Intellectual Life as a Christian Calling, Downers Grove: InterVarsity Press, 2000, σ. 180.
Areopagus Briefs 